Σήμερα είναι μια σπάνια ημέρα. Ο Πολύφημος έχει άδεια για να γιορτάσει μια πολύ ειδική μέρα.. Τα πλάνα έχουν γίνει από μέρες και η προσμονή – παρότι μιλάμε για πολύ απλά πράγματα – είναι μεγάλη.. Στις ελεύθερες ώρες τις ημέρας, σίγουρα χωράει και λίγος kafteros.. Η επικαιρότητα δε βοηθάει δυστυχώς – το μόνο θέμα που θα ήθελα ίσως να γράψω, αλλά δεν το κάνω γιατί αγνοώ πολλές παραμέτρους του, είναι η επίθεση (προ μηνός σχεδόν πια) στην καθαρίστρια και το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να υπερασπίζεται τα δικαιώματά του. Φαντάζομαι ότι θα καταλήγαμε, και όχι άδικα, στο ότι η τελική ευθύνη ανήκει στο κράτος το οποίο αδυνατεί να επιβάλλει το πλαίσιο το οποίο έχει θεσπίσει. Όσο υπάρχει ατιμωρησία (είτε παντελής είτε πολύ ελαφρά τιμωρία) , δυστυχώς το κράτος θα είναι ο ηθικός αυτουργός για τέτοια περιστατικά. Δεν είμαι δικηγόρος αλλά φαντάζομαι ότι αυτό το σκεπτικό θα μπορούσε να σταθεί και να υποστηριχθεί με λογικά επιχειρήματα.
Ο Πολύφημος είναι ένας σύγχρονος μέσος άνθρωπος. Πιστεύει στον υγιή ανταγωνισμό (ίσως φταίνε και οι πολλές ώρες σε διάφορους στίβους και δρόμους της Αττικής για αυτό) και στην ατομική προσπάθεια. Δεν έχει ιδιαίτερα κολλήματα – άρα θα μπορούσε κανείς να τον χαρακτηρίσει «φιλελεύθερο». Στο μυαλό του ο ρόλος του κράτους πρέπει να περιορίζεται στη δημιουργία ενός στιβαρού πλαισίου κανόνων μέσα στο οποίο ο καθένας να μπορεί να δημιουργήσει και να ανταγωνισθεί τον διπλανό του επί ίσοις όροις.
Ακραία φιλελεύθερος ; – ως εδώ πιθανότατα.. Όμως από την άλλη, θέλει και ένα ισχυρό κράτος που να μπορεί να εξασφαλίσει τη λειτουργία αυτού του πλαισίου. Άρα, εξ ορισμού όχι μικρό και ευέλικτο κράτος. Μεγάλος δημόσιος τομέας με ελεγκτικούς μηχανισμούς. Σαν να λέμε ένα μεγάλο κράτος που να λειτουργεί όπως ο ιδιωτικός τομέας… Και σε ένα τέτοιο περιβάλλον δεν έχει θέση ο απαρχαιωμένος θεσμός της μονιμότητας – αλλά , από την άλλη, θα πρέπει να δημιουργηθεί και ένα σωστό σύστημα αξιολόγησης… Δεν είναι τεμπέλης ο Έλληνας ούτε βλάκας – δεν είναι τυχαίο ότι οι Έλληνες διαπρέπουν στο εξωτερικό.. Ίσως το μεγαλύτερο διαχρονικό στοίχημα για την όποια κυβέρνηση, είναι να χτίσει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο ο Έλληνας να μπορεί να πάει μπροστά και να δημιουργήσει.
Με αυτά και με αυτά, φτάνουμε σε ένα άλλο θέμα, που κουβαλάω πολλά χρόνια… Και είναι και μια από τις μεγαλύτερες κακοδαιμονίες της πολιτικής ζωής της Ελλάδας.. Και αναφέρομαι στη σύγχυση περί ιδεολογίας και πολιτικής. Η προηγούμενη γενιά μεγάλωσε με το διαχωρισμό σε «δεξιούς» και «αριστερούς» ως απομεινάρι του Εμφυλίου (αναφέρομαι με αυτόν τον όρο συμβατικά σε εκείνη την περίοδο - ας μην μπλέξουμε με ταμπέλες… εμφύλιος vs συμμοριτοπόλεμος κλπ..). Η δική μας γενιά (mid 30s να θυμίσω) ενηλικιώθηκε μέσα από τις αλλεπάλληλες εκλογές του 89-90, σε ένα σκηνικό πόλωσης και διαχωρισμών.. Μεγαλώσαμε , κοιτάξαμε πίσω και τα ξανασκεφτήκαμε.. Και τελικά, όπως άλλωστε αποδεικνύεται και κάθε μέρα, αυτοί οι διαχωρισμοί μεταξύ δεξιών και αριστερών είναι σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετοι και δημιουργούν αγκυλώσεις στην εξάσκηση της πολιτικής..
Σήμερα πια είναι σαφές κάθε μέρα ότι η πολιτική αφορά τις λύσεις που μπορεί να δώσει το κάθε σύστημα σε πρακτικό επίπεδο.. Φτάσαμε στο τέλος των ιδεολογιών (λίγο αργότερα από τότε που το έκανε τίτλο ο Francis Fukuyama) και τα «πακέτα στήριξης» των οικονομιών από όλες τις δεξιές κυβερνήσεις του κόσμου είναι το τελευταίο επεισόδιο.
Με μορφή παρένθεσης, θα ήθελα να αναφερθώ πολύ ενδεικτικά και στην Ελληνική version του τέλους των ιδεολογιών… Πάντα πίστευα ότι στην πολιτική υπάρχουν «φωτισμένα» μυαλά (χωρίς αυτό να σημαίνει πάντα ότι αυτοί είναι και «επιτυχημένοι» πολιτικοί) που βλέπουν μπροστά. Για να μην εξάψω τα πάθη, δεν θα αναφερθώ σε ενεργούς πολιτικούς. Αλλά, θα ήταν άδικο σε αυτή την κουβέντα περί του τέλους των ιδεολογικών αγκυλώσεων στην Ελλάδα να μην αναφερθούμε σε έναν από τους πιο σημαντικούς Έλληνες πολιτικούς που δυστυχώς δολοφονήθηκε πολύ νωρίς – και φυσικά αναφέρομαι στον Παύλο Μπακογιάννη - αλλά και στον πολιτικό και άνθρωπο των γραμμάτων Ανδρέα Λεντάκη που με την προσωπική του έντιμη στάση «υπέγραψε» το τέλος των ιδεολογικών διαχωρισμών στην Ελλάδα.
Νομίζω ότι πια είναι ξεκάθαρο, τόσο από τη σύγκλιση απόψεων ανάμεσα σε κόμματα που θεωρητικά ανήκουν σε διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους όσο και – κι ας ακούγεται σχήμα οξύμωρο – και από τη διαφοροποίηση απόψεων μέσα σε κάθε κόμμα, ότι οι ιδεολογικές «ταμπέλες» ανήκουν στο παρελθόν. Η πραγματικότητα διαψεύδει όσους επιμένουν να ανοίγουν τις βίβλους κάθε φορά για να προσεγγίσουν ένα πολιτικό θέμα. Μάλιστα, φοβάμαι ότι γραφική δεν είναι μόνο η σύντροφος Αλέκα αλλά και οι δογματικοί της άλλης πλευράς, του «ακραίου φιλελευθερισμού». Η σύγχρονη πολιτική θα απαιτεί ολοένα και περισσότερο ανοιχτά μυαλά, πολιτικούς που θα τολμούν να υιοθετήσουν τις πιο ενδεδειγμένες λύσεις, χωρίς να δεσμεύονται από ιδεολογικά συγγράμματα του προηγούμενου – στην καλύτερη περίπτωση – αιώνα. Είναι πια σαφές ότι φεύγουμε από τη μίζερη εποχή των πολιτικών – διαχειριστών. Τα αυξανόμενα προβλήματα – σε τοπικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο – ζητούν πολιτικούς ηγέτες που να μπορούν να διαχειριστούν δύσκολες καταστάσεις, να τολμούν τη ρήξη και την υπέρβαση.
Λίγες σκέψεις πάνω στο άρθρο του Πολύφημου:
ΑπάντησηΔιαγραφή- Το 2009 είναι το νέο 1929; Αν ναι κινδυνεύουμε σήμερα από τις ιδεολογικές πολώσεις και την άνοδο του ολοκληρωτισμού, ως φιλοσοφία και ως πρακτική διακυβέρνησης, που είδαμε στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου; Πάντως στην Ελλάδα έχουμε σίγουρα, σε αφθονία, μία από τις αναγκαίες συνθήκες για να ξεφύγει η κατάσταση από τον έλεγχο: συσσωρευμένη οργή και βιαιότητα, η οποία αποκαλύπτεται μέσα από τις διαδηλώσεις, τα επεισόδια στα γήπεδα (συνειδητοποιείτε ότι είχαμε νεκρό στο βόλλεϋ γυναικών;) και τα μπινελίκια και κορναρίσματα που τρώει όποιος καθυστερήσει να ξεκινήσει το αυτοκίνητό του, με το που ανάβει το πράσινο.
- Το ιδεολογικό consensus, η συναίνεση για την οποία κάνει λόγο ο Πολύφημος – ελεύθερη αγορά και υγιής ανταγωνισμός, στα πλαίσια ενός ισχυρού κράτους που θα διασφαλίζει τις προσωπικές ελευθερίες και τη θέσπιση και τήρηση του απαραίτητου νομικού πλαισίου – δέχεται ισχυρές πιέσεις και θα βρεθεί σε άμυνα στο εγγύς μέλλον. Όταν η Αμερική και η Αγγλία έχουν ξεμείνει με μία μεγάλη ανεξάρτητη τράπεζα η καθεμία (την Bank of America, η οποία ένας θεός ξέρει τι τοξικά απόβλητα αγόρασε μαζί με τη Μerrill, και την HSBC) δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο αν είμαστε σε φάση business as usual, κρίση είναι θα περάσει, ή αν θα δούμε μια ριζική μετακίνηση του ιδεολογικού μεσαίου χώρου προς τα αριστερά. Και το καπιταλιστικό σύστημα αν καταρρεύσει, όπως όλα τα συστήματα, θα καταρρεύσει από τις εγγενείς του αντιφάσεις. Το ξανάγραψα στο προηγούμενο μου post: μη χάνετε τις συζητήσεις, κυρίως στην Αγγλία, πάνω στο αν οι χρεωκοπημένες τράπεζες, που πήραν κρατική βοήθεια, δικαιούνται να πληρώσουν μπόνους. Μωραίνει Κύριος...
- Θα την πω την αμαρτία μου: Όποτε βλέπω πάνελ στην τηλεόραση, ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ είναι ο μόνος ο οποίος μιλάει λογικά. (Δε μιλάω για τη θεά Λιάνα που ανοίγει το στόμα και κρύβονται άπαντες). Προσέξτε, ή εγώ δείχνω τα πρώτα σημάδια Αλζχάιμερ στα 36, ή η πιο φερέγγυα πολιτική πρόταση στην Ελλάδα, σήμερα, διατυπώνεται από ένα κόμμα που έχει για σύμβολο το σφυροδρέπανο (!) και στηρίζεται σε μια ιδεολογία η οποία έχει μείνει πάνω κάτω η ίδια από το 1848.
- Συμφωνώ, απόλυτα, με τον Πολύφημο ότι οι παραδοσιακοί διαχωρισμοί αριστερά-δεξιά έχουν πολύ μικρή σχέση με τα τωρινά προβλήματα. Αυτό, όμως, δεν οδηγεί απαραίτητα στο συμπέρασμα ότι πλέον η πολιτική και η ιδεολογία είναι νεκρές και πως μπορούν όλες οι διαφωνίες να λυθούν σε καθαρά τεχνοκρατικό επίπεδο. Η υπερθέρμανση του πλανήτη, το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ αναπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου, η άνοδος του μουσουλμανικού φονταμενταλισμού είναι όλα καθαρά πολιτικά ζητήματα. Είναι εξίσου επικίνδυνο το να θεωρεί κανείς πως τέτοια ζητήματα λύνονται με ένα Excel Spreadsheet, όσο και το να ψάχνει την απάντησή στο Das Kapital ή στο Wealth of Nations.
Τρεις βιβλιογραφικές παρατηρήσεις:
- Philip Roth, “The Plot Against America”, μία ευφάνταστη What if? ιστορία για το πώς η Αμερική θα μπορούσε να είχε περάσει στο στρατόπεδο του Άξονα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
- Το 1848, που αναφέρω στην παράγραφο για το ΚΚΕ, είναι η χρονιά που ο Μαρξ και ο Ένγκελς έβγαλαν το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο». Καλώ όσους δεν το έχουν διαβάσει να το κάνουν.
- Ο Primo Levi, κορυφαίος Ιταλός συγγραφέας και επιζών του Άουσβιτς, περιγράφει στο βιβλίο του “The Periodic Table”, πώς, μεταπολεμικά, δούλεψε ως χημικός σε ένα εργαστήριο και με έκπληξη είδε πως η μάρκα του φούρνου που χρησιμοποιούσαν ήταν η ίδια με αυτή στα κρεματόρια. Η γερμανική εταιρία που τους κατασκεύαζε δεν θεώρησε σκόπιμο να αλλάξει τη φίρμα μετά τον πόλεμο. Το ίδιο πρόβλημα έχω εγώ με το ΚΚΕ. Μετά το Στάλιν, τα γκουλάγκ, τα πενταετή προγράμματα και τη κολεκτιβοποίηση είναι δυνατό να υπάρχει κόμμα με σήμα το σφυροδρέπανο; Αλέξανδρος Σολζενίτσιν, «Μια μέρα στη ζωή του Ιβάν Ντενίσοβιτς». Μην τα ισοπεδώσουμε και όλα.
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφήSymfwnw oti einai kairos na petaxoume tis tampeles aristeros dexios apo to parathyro. Logikos poios einai? Pisteuw pws s afth thn erwthsh oi "aristeroi" exoun poio polla na xasoun gia afto kai einai aftoi pou emmenoun stis tampeles kata kanona (eparatos aristera akousate pote?)
ΑπάντησηΔιαγραφήNomizw uparxei ypervolh me ta paketa sthrixhs kai th shmasia tous, polloi tha uposthrizan pws akrivws afta ta paketa kathusteroun thn anakampsh - oi agores timwroun tis upervoles kai afto ponaei, den uparxei susthma pou na kanei th zwh eykolh kai na afhnei thn upervolh atimwrhth. Oi politikoi vevaia theloun na xaideuoun tous daneismenous kai na parousiazontai san swthres (vlepe Gordon Brown). Alla de nomizw (les?) na xanagurisoume stis collectives giati mia genia trapezitwn/politikwn/katanalwtwn ekane trelo party.
Colossus me koufanes. Poios milaei logika apo to KKE? H poio fereggua politikh protash?
Αποδέχομαι τη διαχρονική σταθερότητα των απόψεων της Λίλας Καφαντάρη και των συνοδοιπόρων της αλλά δεν τις θεωρώ σε καμία περίπτωηση ρεαλιστικές και εφαρμόσιμες. Όσο για τα bonus, ας δούμε το κάθε δέντρο και όχι το δάσος.. Όποιος παράγει, πρέπει να αμοίβεται.. όποιος αποτυγχάνει, σπίτι του.. Στα δύσκολα - σαν σήμερα - φαίνονται οι ικανοί..
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια το ΚΚΕ:
ΑπάντησηΔιαγραφήΕμμένω στα σχόλια μου για αυτούς του ΚΚΕ. Προφανώς δεν έχουν εφαρμόσιμη πρόταση διακυβέρνησης, αλλά μήπως έχουν τα μεγάλα κόμματα; Αλλά όταν καλούνται να πούνε δύο πράγματα για το τι φταίει στην Ελλάδα είναι οι μόνοι οι οποίοι δεν περιορίζονται σε αερολογίες και κοινοτυπίες του στυλ "οι προκάτοχοι μας" και "η διεθνής συγκυρία".
Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι οι πολιτικοί έχουν νομιμοποιηθεί να λένε αοριστίες, μαλακίες και να δίνουν υποσχέσεις που δεν τις τηρούν. Για αυτό φταίμε όλοι (πολιτικοί, δημοσιογράφοι, ψηφοφόροι).
Βλέπεις στην τηλεόραση Διαμάντω Μανωλάκου και Σπύρο Χαλβατζή εναντίον οποιουδήποτε "σοβαρού" εκπροσώπου των μεγάλων (πχ Παυλόπουλο, Ντόρα, Χρυσοχοϊδη, όποιον θέλετε). Οι σύντροφοι θα πετάξουν, εδώ και εκεί, κανά κουφό για την «πλέρια λαϊκή συσπείρωση», αλλά, κατά κύριο λόγο, θα κάνουν τις ίδιες προφανείς σκέψεις που έχουμε όλοι μας. Ο υπουργός, ή ο ΠΑΣΟΚος, υποστηρίζουν την επίσημη γραμμή και λένε παπαρολογίες του στυλ (πολιτικές ή ποινικές ευθύνες, το shopping center στο Βοτανικό θα δώσει ανάσα πράσινου, μπήκα στο γήπεδο να δείρω το διαιτητή γιατί ως βουλευτής είχα καθήκον να διαφυλάξω την έννομη τάξη, μαλάκας είμαι να πληρώνω φόρους; σε offshore τα έχω τα λεφτά μου).
Για αυτό λέω ένα rebranding να κάνει το ΚΚΕ και να βγάλει το σφυροδρέπανο από το σήμα του και είναι κυβέρνηση. Δηλαδή, συγγνώμη, τώρα, για να μην τρελαθούμε, η Ντόρα, ο Αβραμόπουλος και ο Γιώργος Παπανδρέου είναι φερέγγυες πολιτικές προτάσεις; Κάτι τέτοια έβλεπε και ο γεωπόνος Θανάσης Κλάρας και πήρε τα βουνά. (Πέστα Πρωτεσίλαε).
Για τα μπονους:
ΑπάντησηΔιαγραφήΣχετικά με τα μπόνους και για το αν οι κυβερνήσεις καθυστερούν την ανάκαμψη. Από αρχαιοτάτων χρόνων ο τρόπος αντιμετώπισης οποιουδήποτε μεγάλου προβλήματος είναι: «λίγος πόνος τώρα για να αποφύγουμε περισσότερο πόνο αργότερα.» Το θέμα είναι πως σήμερα στο Δυτικό Κόσμο, και ειδικά εδώ, είμαστε όσο φυγόπονοι όσο ποτέ. Το Creative Destruction που λέει και o Walras προϋποθέτει και να φαληρίσει καμια εταιρία, να χάσουν τις επενδύσεις τους μερικοί σπεκουλαδόροι, να απολυθούν και μερικές χιλιάδες εργαζόμενοι (καλά που δε με ακούει η Λιάνα). Άλλο πράγμα να πεις «το κράτος θα τους φροντίσει όλους με επιδόματα ανεργείας και έκτακτες παροχές», ώστε να μη βρεθεί κανείς άστεγος και άλλο να κρατάς όλη την οικονομία σε μηδενικά επιτόκια (α ρε πούστη, μας έλεγαν για το liquidity trap στο Πανεπιστήμιο και γελάγαμε) και να πληρώνει ο Αμερικάνος πολίτης για την ταπετσαρία του γραφείου του John Thain.
Επειδή απεκλήθην συνοδοιπόρος θα μιλήσω ως άγριος καπιταλιστής. Η αγορά είναι το κατεξοχήν πεδίο εφαρμογής της θεωρίας εξέλιξης των ειδών. Κάποιος που φαλήρισε την εταιρία του, ή υπερχρεώθηκε τόσο που να μην έχει να πληρώσει τα τοκοχρεωλύσια, ή έβαλε τα χρήματά του σε τράπεζα που βάρεσε κανόνι, σίγουρα έχει δώσει δείγματα οικονομικής αγαρμποσύνης (αυτό δε σημαίνει πως είναι κακός άνθρωπος ή βλάκας, απλά έπαιξε και έχασε). Αυτόν τον άσχετο, λοιπόν, το κράτος να το βοηθήσει, να τον περιθάλψει, να τον στηρίξει, αλλά δεν μπορεί να του δίνει όλες τις μάρκες πίσω και να του λέει «Μεγάλε, δεν πειράζει, ρίξε άλλη μια μπιλιά». (Αν δεν ήταν άσχετος αλλά απλώς πολύ γκαντέμης θα βρει τρόπο να ξαναανέβει. Αλλά πόσο γκαντέμης πρέπει να είσαι για να καταφέρεις να φαληρίσεις τη Citibank;;;;;)
Η ανάκαμψη θα έρθει αν το κεφάλαιο βρεθεί στα χέρια των ικανών. Αυτό σημαίνει πως οι ανίκανοι πρέπει να πάνε σπίτια τους (αν δεν έχουν κατασχεθεί). Δεν μπορεί να έχουμε super duper καπιταλισμό στην άνοδο με Credit Default Swaps και Options στον Ιtraxx και στην κάθοδο να γινόμαστε κολλεκτίβα (ε οι καημένοι να μην πάρουν και κανά μπόνους, να χάσουν την Porsche, αμαρτία είναι) Δυστυχώς δεν είναι δική μου ατάκα, αλλά είναι ευφυέστατη:
«Έχουμε ελεύθερη αγορά για τους φτωχούς και σοσιαλισμό για τους πλούσιους»